झापा \ हात्तीको आक्रमणबाट यस वर्षको आठ महिनामा झापामा ४, मोरङ र सुनसरीमा एक\एक गरी ६ जनाको मृत्यु भएको छ । मृतक परिवारलाई राहतबापत दुई करोड ३४ लाख ५० हजार रुपैयाँ सरकारले बाँडेको तथ्यांक छ । यो आँकडा झनै उकालो लाग्ने निश्चित छ । झापामा जंगली हात्तीको समस्या दशकौं पुरानो समस्या हो । यसको समाधानका लागि गरिएका अनेका प्रयास र अभ्यास समेत प्रभावकारी हुन नसक्दा मानव–हात्ती द्वन्द्व रोकिएको छैन ।

मानव हात्ती द्वन्द्वमा २०६२ सालयता ५६ जनाको ज्यान गएको छ । जसमा ६ जना शिविरमा रहेका भुटानी शरणार्थी छन् भने एकजना भारतीय हुन् । यसैगरी १९ वटा हात्ती मरेका छन् । जसमा १६ वटा भाले हात्ती, एउटा पोथी र २ वटा लिंग नछुटिएको रहेका थिए। अनुशासन उल्लंघन गरेपछि समूहबाट भाले हात्ती लखेटिने विज्ञहरुको भनाई छ । यसरी समूहबाट छुटिएको भाले हात्ती बढी मारिने गरेको तथ्याकंले देखाएको डिभिजन वन कार्यालय भद्रपुरका प्रमुख मेघराज राई बताउँछन् ।

रैथाने हात्तीको उपद्रो सहँदै आएका झापाका बासिन्दा, एक महिनायता भारतबाट प्रवेश गरेको जंगली हात्तीले झन् त्रासमा छन् । झापामा एक दर्जनको संख्यामा रैथाने हात्ती छन् । भारतबाट तीन दर्जनको हाराहारी आएको छ ।झापालगायत सुनसरी र मोरङमा दैनिक हात्तीको बथान डुल्ने, अन्नबाली खाने, मानिसलाई आक्रमण गरिरहेका छन् । झापामा बढी हुने यो समस्या यसपालि मोरङ र सुनसरी जिल्लामा समेत पुगेको छ ।

भारतबाट नेपाल प्रवेश गर्ने, जंगली हात्तीको मुख्य सिजन भनेको, धान र मकै पाक्ने समय हो । सिजन नभए पनि यो वर्ष हात्तीको हुल मेची नदी पार गर्दै नेपाल प्रवेश गरेको छ । हात्ती प्रायस् झापामा विचरण गरी एकै दिन या बढीमा एक सातामा फर्कने गर्थ्यो । तर यसपालि हात्तीको ठूलो हुल सुनसरी र मोरङसम्म पुगेको छ । फर्कने छाँटकाँट छैन । अन्नबालीलगायत खानेकुरामा विविधता भएकाले हात्ती लामो समय बस्न थालेको पूर्वक्षेत्र उज्यालो नेपाल बर्दियाका इन्चार्ज शंकर लुइँटेलको अनुभव छ ।

रैथाने हात्तीको पीडा सहँदै आएको प्रभावित क्षेत्रका बासिन्दा, ठूलो हुल थपिएपछि जनधनको जोखिम झनै बढेको छ । सरकारी राहत नाम मात्रको भएपछि हात्तीसँग पौंठेजोरी खेल्नुको विकल्प नरहेको बुद्धशान्ति गाउँपालिका झापाका शोभा पौडेल बताउँछिन् । उनका अनुसार हात्ती लखेट्ने क्रममा कतिपयको ज्यानै जाने गरेको छ ।

झापामा १८ हजार हेक्टर जंगलले ओगटेको छ । एउटा हात्तीलाई विचरण गर्न १० हजार हेक्टर आवश्यक पर्ने विज्ञहरु बताउँछन् । वन क्षेत्रमा मानवीय गतिविधि बढ्को, आहाराको अभाव भएको जस्ता कारणले मानव वस्तिमा हात्तीको आक्रमण र प्रवेश बढ्दै गएको पाईन्छ । पूर्वोत्तर झापाका बासिन्दाले हात्तीको समस्या बढ्दै गए पछि अन्नबालीको विकल्पमा अन्य वैकल्पिक खेती समेत गर्दै आएका छन् ।